Tijdschrift ‘wat artsen niet vertellen’

Jarenlang hebben de overheden wereldwijd ontkend dat de kleine hoeveelheid straling die mobiele telefoons uitzenden schadelijk kan zijn voor de gezondheid. Maar uit zorgwekkende nieuwe gegevens vanuit verschillende hoeken blijkt nu dat straling uit mobieltjes permanente schade aan het DNA van cellen toebrengt, zelfs bij wie zijn mobiele telefoon maar weinig gebruikt.

Sinds we in januari in Medisch Dossier rapporteerden over de gevaren van draadloze apparaten en mobiele telefoons (jrg 9, nr 1) zijn de zaken nog precairder geworden. Eindelijk moeten nu ook de officiële wetenschappelijke overheidsadviesorganen toegeven dat er mogelijk schade ontstaat door deze draadloze technologieën. Dat komt deels door de enorme hoeveelheid negatieve publicaties in de wetenschappelijke bladen (zie kader), maar deels ook doordat er nu een geloofwaardig mechanisme ontdekt is achter die gevaren.

Momenteel is dat nog steeds de officiële opvatting, al wordt die steeds minder houdbaar in het licht van alle nieuwe onderzoeksgegevens. Een van de eerste wetenschappers die de conventionele opvatting aan de kaak stelden, was de biotechnologische professor dr. Henry Lai aan de universiteit van Washington in Seattle. Lai toonde aan dat wanneer hersencellen van ratten aan elektromagnetische straling werden blootgesteld die lijkt op die van mobiele telefoons, er breuken ontstonden in het DNA van die cellen. Dat bracht hem tot de speculatie dat straling van mobiele telefoons directe schade kon toebrengen aan DNA en aan de reparatiemechanismen van DNA.

Een groot overzicht van bestaande onderzoeken naar de biologische effecten van straling van mobiele telefonie is onlangs gemaakt door het ECOLOG Institut in Hannover te Duitsland. Hoewel in opdracht van en betaald door twee telecombedrijven, het Duitse T-Mobil en de Deutsche Telekom, kwam het eindrapport hard aan. Het bevestigde ‘aantasting van de DNA-replicatie’ door golflengtes uit de mobiele telefonie. Dat kan een verklaring zijn voor de kankerverwekkende werking van deze apparaten, aldus het rapport, zelfs bij de relatief kleine kracht van een mobiele telefoon. Bij een mobiele intensiteit van ‘slechts enkele watts per meter, treedt er een duidelijke verstoring op van de communicatie tussen cellen, een situatie voorafgaand aan de ongeremde woekering van cellen die kenmerkend is voor de ontwikkeling van kanker’, aldus het rapport6. Al even zorgwekkend zijn de bewijzen dat deze effecten in de hersenen kunnen optreden. Normaliter heeft het lichaam een zelf beschermend mechanisme om gifstoffen uit de hersenen te weren, maar het bewijs stapelt zich in rap tempo op dat de frequenties van mobiele telefoons deze bloed-hersenbarrière kunnen afbreken. Er bestaat zelfs ‘een hele serie onderzoeken waaruit een sterk verhoogde doorgankelijkheid van de bloed-hersenbarrière ontstond door pulserende hoogfrequente velden met een zeer lage intensiteit … die overeenkomen met die van mobiele telefonie’, zo staat in het rapport.

De theorieën tot nu toe

De wetenschappers beginnen zicht te krijgen op de manier waarop mobiele straling de schadelijke effecten zou kunnen geven die in hersencellen worden aangetroffen, al zijn het op dit moment alleen nog theorieën en geen harde feiten.
Volgens een Italiaans team van de universiteit van Padua kan mobiele straling ‘open poorten in de celmembraan van neuronen’ veroorzaken en het calciumregulerende mechanisme van cellen verstoren7. Het Atheense team dat hiervoor al genoemd werd, neemt aan dat de celmembraan door mobiele straling gaat vibreren, waardoor de elektrochemische balans wordt verstoord8.
De verst ontwikkelde theorie is wellicht die van de belangrijkste expert op het gebied van elektromagnetische straling in Amerika, dr. George Carlo. Hij is van huis uit epidemioloog en kreeg vijftien jaar geleden ruime financiële middelen van de mobiele-telecombranche om de veiligheid van mobiele telefoons te testen. Hij kwam echter met conclusies die de branche niet wilde horen. Volgens zijn theorie activeert de mobiele straling een ‘vibrerend eiwitreceptor’ op de celmembraan, die het lichaam als lichaamsvreemd ziet. Uit zelfbehoud legt de cel zijn normale functies neer om zo de celmembraan minder doorgankelijk te maken. Daardoor kunnen echter de noodzakelijke voedingstoffen voor de cel niet binnenkomen en kunnen afvalstoffen niet naar buiten. Hierdoor ontstaat stapeling van vrije radicalen met als gevolg een ‘disfunctionele’ cel. Daardoor ontstaat de breuk in de bloed-hersenbarrière, aldus dr. Carlo.
Maar het wordt nog erger. Door de stapeling van vrije radicalen wordt ook de DNA-synthese verstoord waardoor de strengen gefragmenteerd raken tot ‘microkernen’ die vervolgens vrij kunnen rondzwemmen buiten de cellen. Normaliter zouden deze celfragmenten worden opgeruimd door macrofagen, maar omdat de cel inmiddels niet voldoende energie (voeding) heeft om dit proces in stand te houden, kunnen de microkernen zich vermeerderen en uiteindelijk tot tumorvorming leiden.

De nieuwe zee aan straling

Druisen deze theorieën echter niet geheel in tegen het gezond verstand? We zijn immers al meer dan een eeuw omringd door elektromagnetische velden zonder dat er duidelijke gezondheidsproblemen uit voortkomen.
Het antwoord zit ‘m in het soort elektromagnetische straling, aldus dr. Carlo. Vóór de komst van de mobiele telefoon gebruikten de meeste kunstmatige elektromagnetische velden frequenties die leken op die van de natuurlijke achtergrondstraling hier op aarde. Die is afkomstig van radongas, bliksem, de zon of het eigen magnetische veld van de aarde. Ook hebben onze lichamen in de loop van de evolutie beschermingsmechanismen kunnen opbouwen tegen die natuurlijke frequenties.
De mobiele telefoons en de draadloze technologie zijn in die zin anders doordat ze ‘informatiedragende golflengtes’ gebruiken. Die zijn weliswaar laag in intensiteit, maar hebben frequenties die onze lichamen nooit eerder zijn tegengekomen maar die wel kunnen resoneren in onze cellen en tot negatieve bijwerkingen kunnen leiden.
De conclusie van dr. Carlo is hard en duidelijk. ‘Bij een biologisch mechanisme zoals dit, in gang gezet op cellulair niveau, is er geen drempel: geen niveau waaronder het mechanisme niet wordt aangezet,’ zegt hij. Dat klinkt behoorlijk apocalyptisch, dus waarom vallen we nu dan niet bij bosjes neer? Zijn antwoord daarop is dat de meesten van ons een immuunsysteem hebben dat er wel tegenop kan, althans op de korte termijn. Maar een substantieel aantal mensen zal langzaamaan een zogeheten ‘elektro-overgevoeligheid’ ontwikkelen. Voor hen wordt de schade ‘onomkeerbaar’, aldus Carlo in een lezing die hij gaf voor het Engelse Lagerhuis in Londen in februari 2007.
Tony Edwards

1Int J Radiat Biol, 1996; 69: 513-521
2Mutat Res, 2005; 583: 178-183
3J Cell Biochem, 2003; 89: 48-55
4Electromagn Biol Med, 2007; 26: 33-44
5Mutat Res, 2007; 626: 69-78
6Hennies K et al., Mobile Telecommunications and Health. Hannover, Duitsland: ECOLOG-Institut für sozial-ökologische Forschung und Bildung GmbH, 2000
7Non-linear Dynamics Psychol Life Sci, 2007; 11: 197-218
8Biochem Biophys Res Commun, 2002; 298: 95-102
kader 1
Update draadloos
Kwaadaardige hersentumoren kwamen 5,9 keer zo vaak voor na gebruik van analoge mobiele telefonie, 3,7 keer zo vaak na gebruik van digitale mobiele telefonie en 2,3 keer zo vaak na gebruik van draadloze telefonie, na in totaal meer dan 2000 uren bellen1.
Bij ratten, dus voor mensen is het nog niet bewezen, blijkt straling van mobiele telefonie tot oxidatieve stress te leiden in het weefsel van netvlies en lens van de ogen2.
Vanwege de vorm van een kinderhoofd krijgen kinderen 60 procent meer straling van een mobiele telefoon dan volwassenen3.
Het is onwaarschijnlijk dat onderzoek gefinancierd door de mobiele-telecomindustrie zal concluderen dat het kwaad kan4.
Bij een Deens onderzoek bleek geen verband tussen gebruik van mobiele telefoons en hersentumoren5. Critici wezen op het feit dat bij dit onderzoek (a) er niet nagegaan was hoe vaak de mobiele telefoon werd gebruikt, (b) er voornamelijk niet-frequente gebruikers bij waren betrokken en (c) het onderzoeksgeld afkomstig was uit de mobiele-telecomindustrie.

1Int Arch Occup Environ Health, 2006; 79: 630-639
2Curr Eye Res, 2007; 32: 21-25
3Electromagn Biol Med, 2006; 25: 349-360
4Environ Health Perspect, 2007; 115: 1-4
5J Natl Cancer Inst, 2006; 98: 1707-1713
kader 2
Dag vogels, dag vlinders, …
Over heel Europa is het aantal huismussen enorm gedaald: een verschijnsel dat volgens Belgische wetenschappers wellicht te wijten is aan de mobiele telefonie. Bij een onderzoek naar zes gebieden rond een zendmast voor mobiele telefonie ontdekten zij dat mannelijke mussen wegbleven uit de gebieden met de krachtigste elektromagnetische velden1.
Ook werd geconstateerd dat het aantal bijen sterk is afgenomen, afwisselend toegeschreven aan het weer, pesticiden en een virus. Volgens campagnevoerders is de meest waarschijnlijke boosdoener de mobiele telefonie. In Duitsland is een onderzoek gedaan om die theorie te testen. Vorig jaar plaatsten wetenschappers van de universiteit van Koblenz-Landau basisstations voor draadloze (DECT) telefoons in vier bijenkorven om te zien wat het effect was op het gedrag van de bijen. Als controlegroep werden er ook vier bijenkorven bestudeerd waarin geen DECT-station was geplaatst. De resultaten waren verrassend. In de bijenkorven met DECT-straling bleek het totale gewicht van de honingraten met 21 procent te zijn afgenomen. Ook was er een duidelijk verschil in de bereidheid waarmee de bijen naar hun bijenkorf leken terug te keren nadat ze voedsel hadden gevonden. Gemiddeld keerden ongeveer 40 bijen in het eerste uur terug naar de normale korven, tegenover ongeveer acht naar de DECT korven2.

1Electromagn Biol Medi, 2007; 26: 63-72
2Harst W et al., Can Electromagnetic Exposure Cause a Change in Behaviour? Landau, Duitsland: Universiteit van Koblenz-Landau, 2006
kader 3
Golf van kanker door mobieltjes?
Begin september maakte een Engelse onderzoeksgroep van experts bekend dat door de mobiele telefonie de komende jaren een explosie van bepaalde kankervormen zou kunnen ontstaan. Dit lijkt op de late waarschuwing tegen roken, dat te laat in verband gebracht werd met longkanker.
Op dit moment weet niemand zeker of mobiele telefoons impact hebben op de gezondheid, omdat we ze nog niet zo lang gebruiken. Maar de eerste tekenen blijken zorgwekkend. De onderzoeksgroep heeft ontdekt dat er steeds meer hersentumoren en akoestische neurinomen (tumoren van de gehoorszenuw) voorkomen. Die stijging is bijna ‘statistisch significant’, wat wil zeggen bijna groot genoeg om op een duidelijk verband te wijzen.
De onderzoeksgroep de UK Mobile Telecommunications and Health Research Programme (MTHRP) vindt het van vitaal belang dat er meer onderzoek gedaan wordt. Anders kunnen mensen in dezelfde val trappen als in de tijd dat we niets wisten over een verband tussen kanker en roken1. De voorzitter van het onderzoek, prof. Lawrie Challis, zegt: ‘Momenteel kunnen we niet uitsluiten dat er over een paar jaar een grote uitbraak ontstaat van kanker. De link tussen roken en longkanker werd ook pas na tien jaar duidelijk.’ Kanker manifesteert zich gewoonlijk pas na tien tot vijftien jaar blootstelling. Buiten de zorgen voor de lange termijn, zegt prof. Challis, lijken mobiele telefoons geen directe impact op de gezondheid te hebben.